Chính phủ Hoa Kỳ đã chính thức phê chuẩn quyết định bán vũ khí cho Ukraine, bao gồm hệ thống tên lửa phòng không MIM-23 HAWK, với giá trị hợp đồng lên tới 172 triệu đô la. Đây là lần đầu tiên Ukraine thực hiện mua sắm một hệ thống tên lửa phòng không từ Hoa Kỳ, mặc dù những hệ thống này không phải là mới.

Hợp đồng mua sắm không chỉ bao gồm hệ thống tên lửa mà còn bao gồm các dịch vụ và công việc liên quan để đảm bảo khả năng chiến đấu của các tổ hợp đang hoạt động. Cần lưu ý rằng tất cả các tổ hợp MIM-23 HAWK của Hoa Kỳ đều đã ngừng hoạt động và cần được sửa chữa và phục hồi trước khi được chuyển giao cho Ukraine.

Công việc sửa chữa và phục hồi hệ thống này sẽ được thực hiện bởi Tập đoàn Sielman của Hy Lạp, trong khi RTX (Raytheon) – nhà phát triển và sản xuất các hệ thống phòng không này, sẽ giữ vai trò thầu phụ. Hy Lạp cũng là đơn vị vận hành MIM-23 HAWK, do đó họ có kinh nghiệm để bảo trì hệ thống này.

Vào cuối tháng 4 năm 2024, Tập đoàn Sielman đã nhận được hợp đồng dài hạn để sửa chữa MIM-23 HAWK cho Ukraine, với chi phí là 49,9 triệu đô la và thời hạn được tính đến năm 2029. Hợp đồng này có vẻ liên quan đến việc vào đầu tháng 4 năm 2024, Mỹ đã đồng ý bán cho Ukraine gói dịch vụ và công việc đại tu, phục hồi cũng như hỗ trợ các tổ hợp MIM-23 HAWK.

Hệ thống MIM-23 HAWK Phase III có khả năng tiêu diệt các mục tiêu khí động học ở tầm bắn lên đến 45 – 50 km và độ cao tối đa 20 km. Tên lửa được trang bị hệ thống dẫn đường radar bán chủ động.

Ukraine đã nhận được các tổ hợp này theo dạng viện trợ từ năm 2022, ban đầu từ Tây Ban Nha, và Kyiv đang vận hành một số lượng khá lớn, mặc dù không được công bố rộng rãi. Tại Hoa Kỳ, MIM-23 HAWK đã ngừng hoạt động từ thập niên 1990, nhưng vẫn đang được sử dụng tại hơn 10 quốc gia.

Một cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo Iskander-M của Nga đã gây ra sự phá hủy đáng kể đối với một trong những hệ thống phòng không S-300PS cuối cùng còn sót lại của Ukraine. Sự kiện này diễn ra gần làng Hvardiiske, thuộc khu vực Odessa, và đã được xác nhận thông qua đoạn video quay từ máy bay không người lái (UAV). Đoạn video cho thấy rõ sự phá hủy sau đòn đánh của Iskander-M.

Hệ thống S-300PS từng là một trong những hệ thống phòng không hiện đại nhất thế giới vào thời điểm năm 1991, và nó đã đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phòng thủ của Liên Xô. Sau khi Liên Xô tan rã, Ukraine đã thừa hưởng nhiều tổ hợp S-300PS, nhưng điểm yếu của họ là không thể tự sản xuất hoặc bổ sung tên lửa và linh kiện thay thế do toàn bộ dây chuyền sản xuất nằm ở Nga.

Trước khi chiến sự Nga – Ukraine bùng nổ vào năm 2022, các tổ hợp S-300PS, cùng với hệ thống tầm trung Buk-M1, đã tạo thành mạng lưới phòng không đáng gờm nhất châu Âu. Tuy nhiên, với việc cạn kiệt kho tên lửa, Không quân Ukraine đã cảnh báo rằng họ sắp hết tên lửa cho các hệ thống S-300 và Buk, đồng nghĩa với việc các tổ hợp phòng không chủ lực sẽ dần trở nên ‘vô dụng’.

Để bù đắp, một số quốc gia châu Âu đã chuyển giao toàn bộ số hệ thống S-300 còn lại cho Ukraine. Tuy nhiên, khi kho S-300 cạn kiệt, Mỹ và các đồng minh phương Tây buộc phải viện trợ những tổ hợp phòng không hiện đại hơn, như MIM-104 Patriot, nhằm giữ vững ‘lá chắn bầu trời’ cho Ukraine.

Nhưng ngay cả Patriot cũng không tránh khỏi số phận bị phá hủy bởi Iskander-M, loại tên lửa đạn đạo chiến thuật cực kỳ nhanh và khó đánh chặn của Nga. Kể từ đầu năm 2024, nhiều đoạn video cho thấy các khẩu đội Patriot, radar và xe chỉ huy của Ukraine bị phá hủy trong các đòn tấn công chính xác.

Người phát ngôn của Không quân Ukraine, Igor Ignat, đã thừa nhận lý do khiến Iskander-M nguy hiểm đến vậy. Ông cho biết: ‘Tên lửa Iskander thực hiện các động tác né tránh ở giai đoạn cuối, khiến hệ thống Patriot không thể tính toán chính xác đường bay. Ngoài ra, Iskander còn có thể phóng ra mồi nhử để đánh lạc hướng tên lửa đánh chặn’.

Không chỉ tấn công các tổ hợp phòng không, Iskander-M còn thường xuyên được sử dụng để phá hủy những mục tiêu quan trọng như trung tâm chỉ huy, khu vực tập trung quân, chiến đấu cơ. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc duy trì năng lực phòng không và sự cần thiết của các biện pháp đối phó với các mối đe dọa từ trên không.

Để đối phó với các cuộc tấn công của Iskander-M, Ukraine và các đồng minh của họ cần tiếp tục tìm kiếm các giải pháp để nâng cao năng lực phòng không và đảm bảo an ninh cho quốc gia. Việc trao đổi thông tin và chia sẻ kinh nghiệm giữa các quốc gia cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đối phó với các mối đe dọa an ninh chung.

Iran đang tăng cường đầu tư vào quốc phòng dài hạn trong bối cảnh căng thẳng leo thang với Mỹ và Israel. Chính phủ Iran vừa thông qua một dự luật quan trọng, tăng ngân sách quốc phòng lên khoảng 46 tỷ USD cho năm tài khóa 2025. Dự luật này không chỉ tập trung vào việc gia tăng ngân sách quốc phòng mà còn yêu cầu Bộ Dầu mỏ và các tổ chức kế hoạch, ngân sách phải đảm bảo toàn bộ ngân sách quốc phòng và giải quyết mọi thiếu hụt tài chính từ các năm trước đối với các chương trình quốc phòng đặc biệt.

Thiếu tướng Mohammad Reza Ashtiani, Phó tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Iran, đã nhấn mạnh rằng nước này đã đầu tư mạnh mẽ vào các hệ thống vũ khí tiên tiến, bao gồm máy bay không người lái (UAV), tên lửa tầm xa, chiến tranh mạng và nền tảng chỉ huy, kiểm soát số hóa. Ông cũng khẳng định rằng lực lượng vũ trang Iran không chỉ được trang bị vũ khí tiên tiến mà còn sở hữu tinh thần chiến đấu và khả năng phục hồi tâm lý vững vàng, nhờ kinh nghiệm tác chiến và huấn luyện dày dặn.

Một trong những trọng tâm chính trong kế hoạch quốc phòng của Iran là tiếp tục mở rộng chương trình tên lửa chiến thuật và UAV. Iran đã sản xuất nhiều dòng UAV tác chiến đa nhiệm và tên lửa, bao gồm Fath-360, với tầm bắn và độ chính xác được cải thiện qua từng phiên bản. Bên cạnh đó, các dòng tên lửa hành trình mới cũng đang được phát triển, phục vụ cả phòng thủ bờ biển lẫn tấn công chiến lược. Những phát triển này cho thấy Iran đang không ngừng nâng cao năng lực quân sự của mình.

Ngoài ra, Iran cũng đang đẩy mạnh chiến tranh mạng và tác chiến điện tử, với hàng nghìn hệ thống điều khiển, giám sát, liên lạc và gây nhiễu được phát triển và triển khai. Khả năng tích hợp vệ tinh và UAV để đồng bộ hóa hệ thống chỉ huy, điều hành được xác định là yếu tố then chốt trong chiến lược phòng thủ dài hạn của Iran. Những tiến bộ trong lĩnh vực này thể hiện sự đa dạng trong cách tiếp cận của Iran đối với an ninh và quốc phòng.

Iran tuyên bố đạt mức tự chủ 90-93% trong sản xuất quốc phòng, với các tổ chức như Tổ chức Công nghiệp Quốc phòng (DIO) và IEI đóng vai trò then chốt. Hệ thống sản xuất hiện nay của Iran có thể cung ứng từ xe tăng chủ lực Zulfiqar, xe thiết giáp Rakhsh, pháo binh cơ động, cho đến UAV và tên lửa các loại. Điều này cho thấy khả năng tự chủ trong sản xuất quốc phòng của Iran đã đạt được những thành tựu đáng kể.

Trong lĩnh vực hải quân, Iran chú trọng đầu tư vào các nền tảng nhỏ gọn nhưng có hỏa lực mạnh, bao gồm lớp tàu hộ vệ Shahid Soleimani với khả năng phóng tên lửa và phòng không tầm gần. Iran cũng đưa vào biên chế tàu IRIS Shahid Bagheri, một tàu container cải hoán, trọng tải 41.000 tấn, trang bị hệ thống phóng UAV và radar giám sát tầm xa. Những động thái này cho thấy Iran đang nỗ lực hiện đại hóa và tăng cường năng lực của hải quân.

Với việc tăng chi tiêu quốc phòng lên mức chưa từng có, kết hợp cùng cam kết phát triển các lĩnh vực công nghệ then chốt như UAV, tên lửa thông minh, chiến tranh mạng và nền tảng chỉ huy kỹ thuật số, Iran đang chuẩn bị cho một kịch bản xung đột kéo dài. Việc thể chế hóa các cơ chế tài chính, đẩy mạnh sản xuất nội địa và tối ưu hóa công nghệ tác chiến phi đối xứng cho thấy Iran không chỉ hướng đến răn đe chiến lược mà còn đặt nền móng cho sự sẵn sàng dài hạn, bất chấp áp lực trừng phạt và kinh tế.

Đêm 15-16/7, Nga đã thực hiện một cuộc không kích quy mô lớn vào Ukraine, sử dụng 400 máy bay không người lái cảm tử loại Shahed và nhiều loại UAV đánh lạc hướng khác. Cuộc tấn công này đã gây ra sự quan ngại lớn về tình hình an ninh tại Ukraine.

Theo thông tin từ Bộ Tư lệnh Không quân Ukraine, lực lượng phòng không của nước này đã bắn hạ 198 UAV của Nga và vô hiệu hóa 145 UAV khác bằng tác chiến điện tử. Tuy nhiên, vẫn có 57 UAV và một tên lửa đạn đạo Iskander-M đánh trúng 12 mục tiêu trên lãnh thổ Ukraine, với các mảnh vỡ rơi ở ít nhất 2 địa điểm khác.

Cuộc tấn công của Nga vào Ukraine được cho là nhằm vào các thành phố lớn như Kryvyi Rih, Kharkiv và Vinnytsia. Bộ Tư lệnh Không quân Ukraine cho biết Nga đã phóng tên lửa đạn đạo Iskander-M từ bán đảo Crimea, cùng 400 UAV cảm tử Shahed và thiết bị bay không người lái mồi nhử từ các khu vực như Shatalovo, Bryansk, Kursk, Millerovo, Primorsko-Akhtarsk và Chauda (Crimea).

Trong khi đó, truyền thông Nga đưa tin lực lượng nước này đã kiểm soát khu định cư Novokhatske tại Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng (DPR), đánh dấu bước tiến mới nhất trong chiến dịch quân sự của Nga tại khu vực phía Đông Ukraine. Thông tin này chưa được xác minh độc lập, nhưng nếu đúng, nó có thể cho thấy sự thay đổi trong tình hình chiến trường tại khu vực này.

Về vấn đề viện trợ vũ khí cho Ukraine, Điện Kremlin cho biết họ không chắc chắn liệu phát biểu gần đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump có đồng nghĩa với việc Kiev sẽ nhận được ít viện trợ vũ khí hơn trong tương lai hay không. Phát biểu của ông Trump đã gây ra sự quan ngại về tương lai của quan hệ hợp tác giữa Mỹ và Ukraine trong lĩnh vực an ninh.

Tình hình tại Ukraine vẫn đang diễn biến phức tạp và cần được theo dõi sát sao. Các bên liên quan cần tìm kiếm giải pháp hòa bình để giải quyết xung đột và đảm bảo an ninh cho người dân.