Một nghiên cứu toàn diện gần đây đã chỉ ra rằng việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer và các dạng dementia khác. Với khoảng 57 triệu người trên toàn thế giới hiện đang mắc bệnh này, và dự kiến sẽ tăng lên ít nhất 150 triệu trường hợp vào năm 2050, việc tìm hiểu các yếu tố nguy cơ và cách phòng ngừa trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Nghiên cứu, được thực hiện bởi các nhà nghiên cứu tại đơn vị dịch tễ học của Hội đồng nghiên cứu y học tại Đại học Cambridge, đã phân tích dữ liệu từ 51 nghiên cứu khác nhau, bao gồm hơn 29 triệu người tham gia. Những người tham gia này đã tiếp xúc với ô nhiễm không khí trong ít nhất một năm. Kết quả cho thấy mối liên hệ tích cực và có ý nghĩa thống kê giữa ba loại ô nhiễm không khí và bệnh dementia.

Các chất ô nhiễm được xác định bao gồm PM2.5, khí nitơ dioxide và khói. PM2.5 có nguồn gốc từ khí thải xe, nhà máy điện và bếp đốt củi. Khí nitơ dioxide phát sinh từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch, trong khi khói có nguồn gốc từ khí thải xe và đốt gỗ. Khi hít vào, các chất ô nhiễm này có thể thâm nhập sâu vào phổi và có liên quan đến các bệnh về đường hô hấp và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.

Cụ thể, nghiên cứu đã tìm thấy rằng đối với mỗi 10 microgram trên mét khối của PM2.5, nguy cơ tương đối của một người mắc bệnh dementia sẽ tăng 17%. Sử dụng số liệu tương đương cho khói, nguy cơ tăng 13%. Nồng độ PM2.5 và khói đã đạt hoặc vượt quá mức này vào năm 2023 tại các địa điểm gần đường ở trung tâm London, Birmingham và Glasgow.

Nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh dementia là bệnh Alzheimer, và tại Vương quốc Anh, khoảng 982.000 người mắc bệnh này. Các triệu chứng bao gồm mất trí nhớ, khó khăn tập trung và thay đổi tâm trạng. Tiến sĩ Haneen Khreis, tác giả cao cấp của nghiên cứu, cho biết rằng nghiên cứu này cung cấp ‘bằng chứng thêm để hỗ trợ quan sát rằng việc tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm không khí ngoài trời là một yếu tố nguy cơ cho sự khởi đầu của bệnh dementia ở người lớn khỏe mạnh trước đây’.

Bà cũng nói rằng giải quyết ô nhiễm không khí có thể mang lại lợi ích sức khỏe, xã hội, khí hậu và kinh tế dài hạn. Nó có thể giảm gánh nặng to lớn cho bệnh nhân, gia đình và người chăm sóc, đồng thời giảm bớt áp lực lên các hệ thống chăm sóc sức khỏe bị quá tải. Ô nhiễm không khí có thể gây ra bệnh dementia thông qua việc gây viêm trong não và căng thẳng oxy hóa, là một quá trình hóa học trong cơ thể có thể gây hại cho các tế bào, protein và DNA.

Các nhà nghiên cứu đã thừa nhận rằng báo cáo này bị hạn chế vì phần lớn các nghiên cứu phân tích bao gồm những người tham gia da trắng và sống ở các nước có thu nhập cao. Họ cho biết các nghiên cứu trong tương lai về ô nhiễm không khí nên bao gồm nhiều người tham gia từ các nền tảng bị thiệt thòi.

Tiến sĩ Isolde Radford, quản lý chính sách cao cấp tại Alzheimer’s Research UK, cho biết: ‘Đánh giá nghiêm ngặt này bổ sung vào bằng chứng ngày càng tăng rằng việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí – từ khói xe đến bếp đốt củi – làm tăng nguy cơ mắc bệnh dementia’. Bà cũng nói rằng ô nhiễm không khí là một trong những yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được đối với bệnh dementia – nhưng nó không phải là điều mà các cá nhân có thể giải quyết một mình. Đó là nơi lãnh đạo của chính phủ là rất quan trọng.

Alzheimer’s Research UK đang kêu gọi một cách tiếp cận phòng ngừa sức khỏe mạnh mẽ, toàn diện – một cách tiếp cận đem lại sự phối hợp giữa các bộ phận ngoài y tế, bao gồm Defra, để hành động phối hợp về các yếu tố nguy cơ của bệnh dementia. Với thông tin này, hy vọng rằng các biện pháp hiệu quả sẽ được thực hiện để giảm thiểu tác động của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe con người.

Chất lượng không khí tại Kinshasa, Cộng hòa Dân chủ Congo, đang ở mức báo động, với thành phố này được ghi nhận là nơi có chất lượng không khí không lành mạnh cho dân số nói chung vào ngày 8 tháng 8 năm 2025. Tại một thời điểm nhất định, Kinshasa đã vượt qua các thành phố khác để trở thành thành phố lớn bị ô nhiễm nặng nhất trên thế giới. Đây không phải là lần đầu tiên Kinshasa xuất hiện trong danh sách này, vì trong tháng qua, thành phố liên tục đứng đầu danh sách các thành phố lớn bị ô nhiễm nhất.

Các chuyên gia chỉ ra rằng chất lượng không khí tại Kinshasa nằm trong thể loại ‘không lành mạnh’, có thể gây ra các hiệu ứng sức khỏe cho mọi người. Tình trạng ô nhiễm không khí ở Kinshasa hiện nay làm cho thành phố trở thành một trong những trung tâm đô thị bị ảnh hưởng nhiều nhất ở Trung Phi. Các chuyên gia cũng lưu ý rằng tình trạng ô nhiễm không khí ở Kinshasa không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân mà còn tác động tiêu cực đến môi trường và nền kinh tế của thành phố.

Có nhiều yếu tố dẫn đến chất lượng không khí kém tại Kinshasa. Một trong những nguyên nhân chính là việc đốt cháy sinh khối rộng rãi do nông nghiệp, sản xuất than, và các đám cháy dư lượng cây trồng trong và xung quanh thành phố. Ngoài ra, khí thải từ bếp củi gia đình và sử dụng nhiên liệu rắn khác trong các hộ gia đình đô thị cũng góp phần vào tình trạng ô nhiễm. Tình trạng ô nhiễm môi trường lâu dài từ các chất ô nhiễm công nghiệp như asen, chì, dẫn xuất DDT và PCB cũng tiếp tục ảnh hưởng đến dân số thông qua không khí, nước và chuỗi thực phẩm.

Thực thi hạn chế các quy định môi trường và kiểm soát chất thải và khí thải không đầy đủ ở khu vực đô thị và ven đô cũng làm tình trạng trở nên tồi tệ hơn. Để bảo vệ bản thân khỏi chất lượng không khí kém, người dân được khuyên nên thực hiện các biện pháp bảo vệ như tránh hoạt động thể chất ngoài trời và theo dõi mức chất lượng không khí thường xuyên. Đồng thời, các cơ quan chức năng cũng cần có những biện pháp quyết liệt hơn để kiểm soát và giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí tại Kinshasa.

Trong bối cảnh tình trạng ô nhiễm không khí tại Kinshasa đang trở nên nghiêm trọng, việc tìm kiếm các giải pháp để cải thiện chất lượng không khí là rất cần thiết. Một số giải pháp có thể được xem xét bao gồm việc tăng cường kiểm soát khí thải từ các phương tiện giao thông, áp dụng các công nghệ sản xuất sạch hơn, và tăng cường giáo dục cộng đồng về tầm quan trọng của bảo vệ môi trường. Chỉ khi có sự chung tay của cả chính quyền và người dân, tình trạng ô nhiễm không khí tại Kinshasa mới có thể được cải thiện một cách hiệu quả.

Các nhà khoa học đang đưa ra cảnh báo rằng nỗ lực toàn cầu nhằm giảm ô nhiễm không khí có thể đang góp phần đẩy nhanh quá trình nóng lên toàn cầu, bất chấp những lợi ích đáng kể về sức khỏe cộng đồng mà việc giảm ô nhiễm mang lại. Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Communications Earth & Environment chỉ ra rằng việc giảm ô nhiễm không khí ở Đông Á, đặc biệt là ở Trung Quốc, đã làm giảm đáng kể ‘hiệu ứng làm mát’ mà các hạt bụi trong không khí gây ra.

Trước đây, các hạt bụi này hoạt động như một tấm chắn, phản xạ một phần ánh sáng mặt trời và hạn chế sự hấp thụ nhiệt tại bề mặt Trái Đất. Tuy nhiên, khi các quốc gia thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để giảm khí thải như SO₂, ‘tấm chắn’ tự nhiên này đã biến mất. Mặc dù việc cải thiện chất lượng không khí là không thể tranh cãi vì lợi ích sức khỏe, vấn đề đặt ra là nếu không có hành động quyết liệt để giảm khí nhà kính như CO₂ và methane, nhân loại sẽ phải đối mặt với những hệ quả nghiêm trọng hơn.

Giáo sư Robert Allen, một chuyên gia trong lĩnh vực này, đã đưa ra nhận định: ‘Chúng ta đã tháo tấm rèm che nắng, giờ phải chống lại ánh nắng đó bằng cách giảm các nguồn nhiệt – tức là khí nhà kính.’ Ông cũng nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và thực hiện các giải pháp như trồng cây, thu giữ carbon là những bước đi cần thiết, mặc dù có thể chậm hơn nhưng chắc chắn hơn.

Một số giải pháp được đề xuất bao gồm việc tăng cường trồng cây xanh, triển khai công nghệ thu giữ carbon và chuyển đổi năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch sang các nguồn tái tạo. Các chuyên gia đánh giá rằng đây là con đường đúng đắn để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu. Bài học từ Đông Á cho thấy rằng chính sách môi trường cần đi đôi với hành động chống biến đổi khí hậu, đòi hỏi một cách tiếp cận đa hướng.

Việc kết hợp cải thiện chất lượng không khí với giảm khí thải và nâng cao nhận thức cộng đồng là chìa khóa để giải quyết thách thức kép này. Sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia và các bên liên quan là cần thiết để đạt được mục tiêu chung là giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và đảm bảo một tương lai bền vững cho tất cả.

Ô nhiễm không khí đang trở thành một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng tại khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, đặc biệt là đối với trẻ em dưới 5 tuổi. Theo các số liệu thống kê, hơn 100 trẻ em trong độ tuổi này tử vong mỗi ngày do ô nhiễm không khí. Điều này cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề và nhu cầu cấp thiết phải có các giải pháp bảo vệ sức khỏe của trẻ em.

Tình hình ô nhiễm không khí tại khu vực Đông Á và Thái Bình Dương đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. Các chất ô nhiễm không khí như bụi mịn, khí carbon monoxide, và khí nitrogen dioxide có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cho trẻ em, bao gồm cả các bệnh về đường hô hấp, tim mạch và thậm chí là tử vong. Trẻ em dưới 5 tuổi là nhóm dễ bị tổn thương nhất trước tình trạng ô nhiễm môi trường hiện nay do hệ miễn dịch của chúng vẫn còn đang phát triển.

Trước tình hình này, Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) đã triển khai một dự án mới, sử dụng công nghệ Trí tuệ nhân tạo (AI) để bảo vệ sức khỏe của học sinh tại các trường học. Dự án này nhắm vào việc giảm thiểu tác động tiêu cực của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe của trẻ em. Bằng cách sử dụng AI, dự án này sẽ giúp theo dõi và phân tích chất lượng không khí tại các trường học, cung cấp thông tin chính xác và kịp thời cho các nhà ra quyết định và phụ huynh.

Dự án này không chỉ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của ô nhiễm không khí mà còn giúp nâng cao nhận thức về vấn đề này trong cộng đồng. Thông qua dự án này, UNICEF hy vọng sẽ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ em và giảm thiểu số lượng trẻ em tử vong do ô nhiễm không khí. Để biết thêm thông tin về dự án này, bạn có thể truy cập vào trang web của UNICEF để cập nhật thông tin mới nhất.

Một nghiên cứu mới đây của Đại học Columbia (Mỹ) đã đưa ra bằng chứng cho thấy ô nhiễm không khí có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển trí não của trẻ em, đặc biệt trong giai đoạn thai kỳ và 5 năm đầu đời. Các nhà nghiên cứu đã tiến hành theo dõi hơn 200 bà mẹ và con cái của họ tại thành phố New York từ khi còn trong bụng mẹ đến khi trẻ được 7 tuổi.

Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng những đứa trẻ có mức độ hydrocarbon thơm đa vòng (PAH) cao trong máu dây rốn có chỉ số IQ thấp hơn khoảng 4-5 điểm so với những trẻ có mức độ tiếp xúc thấp hơn. Sự suy giảm chỉ số IQ này có thể ảnh hưởng đáng kể đến khả năng học tập, giải quyết vấn đề và thành tích tương lai của trẻ.

Ô nhiễm không khí, đặc biệt là từ các chất như PAH và bụi mịn PM2.5, không chỉ tồn tại ở ngoài đường mà còn có mặt trong nhà do hoạt động hàng ngày như sử dụng bếp gas, khói thuốc lá, hương đốt, nến thơm và khí thải từ phương tiện giao thông. Não bộ trẻ nhỏ đang phát triển rất nhạy cảm và dễ bị tổn thương bởi các độc chất, điều này có thể dẫn đến những hậu quả lâu dài.

Mặc dù sự sụt giảm chỉ số IQ có vẻ nhỏ, nhưng trong một xã hội có tính cạnh tranh cao, mỗi điểm IQ có thể tạo ra sự khác biệt lớn giữa việc một đứa trẻ được phân lớp chọn hay không, được đánh giá là thông minh hay không. Điều này có thể kéo theo những định kiến và ảnh hưởng đến sự tự tin cũng như định hướng tương lai của trẻ.

May mắn thay, chỉ số IQ không cố định và có thể được cải thiện thông qua các biện pháp can thiệp kịp thời. Cải thiện môi trường sống, tăng cường tương tác ngôn ngữ, dinh dưỡng hợp lý và khuyến khích vận động có thể giúp trẻ phát triển tốt về nhận thức.

Để bảo vệ con trẻ, cha mẹ có thể thực hiện một số biện pháp thiết thực như hạn chế để trẻ tiếp xúc với khu vực gần đường lớn trong giờ cao điểm, sử dụng máy lọc không khí trong nhà, không hút thuốc trong nhà, hạn chế đốt hương và nến, sử dụng bếp than, trồng cây xanh để lọc khí, giữ nhà thông thoáng nhưng tránh gió xe bụi và đảm bảo dinh dưỡng đủ vi chất cho trẻ để tăng sức đề kháng thần kinh.

Tóm lại, nhận thức về tác động của ô nhiễm không khí đối với sự phát triển trí não của trẻ và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả là rất quan trọng. Cha mẹ cần tích cực hành động để bảo vệ môi trường sống lành mạnh cho con trẻ, giúp chúng phát triển toàn diện và có tương lai tốt đẹp hơn. Đại học Columbia cũng như các chuyên gia y tế đang tiếp tục nghiên cứu và đưa ra các khuyến nghị cụ thể để giảm thiểu tác động tiêu cực của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe của trẻ em.

Chuyển đổi xe xăng sang xe điện đang là một chủ trương quan trọng trong nỗ lực giảm thiểu ô nhiễm không khí, đặc biệt là từ nguồn phát thải lớn nhất đến từ phương tiện giao thông. Tuy nhiên, quá trình thực hiện sẽ có tác động sâu rộng đến cuộc sống của người dân, đặc biệt là những người sống và làm việc trong khu vực vành đai 1 của Hà Nội.

Theo các nhà quản lý và chuyên gia, ô nhiễm không khí tại Hà Nội chủ yếu bắt nguồn từ phương tiện giao thông, chiếm khoảng 35% nguồn ô nhiễm. Trong đó, khí thải từ phương tiện giao thông chiếm khoảng 12% và bụi từ hoạt động giao thông là 23%. Để thực hiện chuyển đổi một cách hiệu quả, các chuyên gia đề xuất cần tiến hành khảo sát đánh giá, hoàn thiện thể chế chính sách, xây dựng cơ sở hạ tầng và xác định tiêu chuẩn khí thải cho xe máy. Quá trình chuyển đổi cần đảm bảo sự an toàn và thuận tiện cho người dân.

Hà Nội đã có các kế hoạch cụ thể để triển khai quá trình chuyển đổi, bao gồm việc khảo sát đánh giá ảnh hưởng đến người dân và các đối tượng liên quan, hoàn thiện thể chế chính sách, và xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết. Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng đề xuất các giải pháp như thúc đẩy mô hình đổi pin, tận dụng hệ thống cây xăng hiện hữu và phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ngành trong công tác quy hoạch và phát triển đô thị.

Để đảm bảo sự thành công của quá trình chuyển đổi, việc người dân hiểu rõ mục tiêu, kế hoạch và cảm nhận được rằng chính sách là vì lợi ích của họ là rất quan trọng. Nếu người dân cảm thấy được quan tâm và ủng hộ, họ sẽ tự nguyện thay đổi và đồng tình với các chính sách được đưa ra.

Hà Nội đang tích cực triển khai các kế hoạch để dẫn đầu trong công tác chuyển đổi xe xăng sang xe điện, với lợi thế về Luật Thủ đô. Tuy nhiên, để đảm bảo sự thành công, việc này cần sự phối hợp và hỗ trợ từ các bên liên quan, bao gồm cả sự tham gia tích cực của người dân và doanh nghiệp. Qua đó, Hà Nội có thể hiện thực hóa mục tiêu giảm thiểu ô nhiễm không khí và xây dựng một môi trường sống xanh hơn, sạch đẹp hơn cho người dân.

Chính quyền Hà Nội đã đưa ra giải pháp “pháo xa sương mù” như một biện pháp cấp thiết nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm bụi mịn đang đe dọa sức khỏe cộng đồng. Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội (Urenco) đã tăng cường hoạt động rửa đường và triển khai các xe phun sương áp lực lớn trên địa bàn thành phố. Mục tiêu chính của giải pháp này là giảm thiểu ô nhiễm bụi mịn, đặc biệt là bụi PM2.5, một loại bụi mịn có kích thước nhỏ chỉ 2,5 micromet, có khả năng thâm nhập sâu vào phổi con người.

Trong những ngày giữa tháng 7/2025, người dân Hà Nội đã chứng kiến các làn sương mù trắng xóa xuất hiện trên các tuyến phố từ rạng sáng. Những làn sương mù này do các xe chuyên dụng thuộc dự án “pháo xa sương mù” tạo ra. Đây là một phần trong nỗ lực kiểm soát ô nhiễm không khí của Hà Nội, khi chỉ số chất lượng không khí (AQI) tại Hà Nội đã có thời điểm vượt mức 170 đơn vị, ngưỡng được cảnh báo là có hại cho sức khỏe.

Các số liệu quan trắc môi trường cho thấy nồng độ bụi mịn PM2.5 tại Hà Nội liên tục cao hơn khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) từ 1,5 đến 2 lần. Điều này đã khiến chất lượng không khí Hà Nội nhiều ngày liền rơi vào nhóm đỏ, thậm chí tím – mức rất nguy hại. Hà Nội cần một giải pháp có thể tác động trực tiếp đến bụi lơ lửng trong không khí – thành phần chính của bụi mịn PM2.5/PM10.

Giải pháp “pháo sương mù” đã được triển khai tại 13 phường nội đô Hà Nội. Các xe chuyên dụng được trang bị hệ thống phun sương với hạt nước siêu mịn có kích thước từ 50 đến 150 micromet. Những hạt sương này có khả năng kết dính bụi mịn trong không khí, khiến chúng nặng lên và nhanh chóng rơi xuống mặt đất.

Dữ liệu ban đầu cho thấy hiệu quả rõ rệt của giải pháp này. Chỉ trong vòng một ngày, chỉ số AQI tại nhiều điểm giám sát nội đô đã giảm mạnh: từ mức 170 (ngày 15/7) còn 62 (ngày 16/7). Người dân ghi nhận không khí dịu hơn, dễ thở hơn, đặc biệt là vào buổi sáng.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia môi trường nhận định rằng “pháo xa sương mù” là giải pháp ngắn hạn, mang tính tình thế, không thể thay thế cho các biện pháp căn cơ về lâu dài. Để xử lý tận gốc, thành phố cần đồng bộ các giải pháp: kiểm soát khí thải xe máy cũ, giám sát công trình xây dựng, xử lý nguồn bụi từ làng nghề và tăng cường mảng xanh.

GS.TS Nguyễn Hữu Dũng, nguyên Viện trưởng Viện Môi trường Đô thị và Công nghiệp Việt Nam, cho rằng cần tích hợp công nghệ phun sương vào hệ thống dữ liệu môi trường đô thị. Xe cần được vận hành theo bản đồ ô nhiễm không khí theo thời gian thực, nơi nào chỉ số PM2.5 cao thì ưu tiên dập bụi tại đó.

Kỹ sư Nguyễn Thị Vân, chuyên gia công nghệ môi trường, cũng đồng tình với quan điểm này và cho rằng việc đầu tư vào xe phun sương là bước đi đúng, nhưng cần xây dựng một hệ sinh thái thông minh gồm dữ liệu quan trắc, bản đồ bụi mịn, trí tuệ nhân tạo để phân tích luồng bụi theo mùa, theo gió, và qua đó bố trí xe hoạt động một cách tối ưu, tiết kiệm.

Hà Nội vẫn cần triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp để hướng tới một chiến lược môi trường đô thị bền vững. Trước mắt là mở rộng mạng lưới xe phun sương, thực hiện chủ trương “phủ kín vành đai 1”, đồng thời kết hợp phun sương, quét sạch và rửa tinh tại các tuyến phố trọng điểm. Song song, thành phố siết chặt kiểm soát phát thải tại nguồn, bao gồm kiểm tra khí thải xe cơ giới, yêu cầu che chắn công trình xây dựng, và buộc lắp hệ thống phun sương tại các dự án mới.

Hà Nội đang đối mặt với nhiều thách thức về môi trường, hạ tầng và chất lượng sống đô thị. Để giải quyết những vấn đề này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng hướng tới một Hà Nội xanh và bền vững. Chỉ thị này không chỉ nhắm đến việc giảm thiểu việc sử dụng xe cá nhân mà còn hướng đến việc kiến tạo lại không gian sống cho người dân, với mục tiêu tạo ra một Hà Nội không khói bụi, không ùn tắc, không tiếng ồn.

Chỉ thị 20 đưa ra ba mốc thực hiện chính. Thứ nhất, đến ngày 1/7/2026, sẽ không còn mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1. Thứ hai, từ ngày 1/1/2028, sẽ không còn mô tô, xe gắn máy, và hạn chế ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong đường Vành đai 1 và Vành đai 2. Thứ ba, từ năm 2030, sẽ tiếp tục mở rộng thực hiện trong đường Vành đai 3. Để bảo đảm tính khả thi của các mục tiêu này, Chỉ thị giao Hà Nội phối hợp với các bộ, ngành liên quan tổ chức thực hiện đồng bộ.

Một trong những giải pháp quan trọng để đạt được mục tiêu này là đẩy mạnh việc sử dụng phương tiện giao thông công cộng. Hà Nội đã đưa vào vận hành gần 400 xe buýt điện và dự kiến đến năm 2030, toàn bộ xe buýt trong thành phố sẽ được điện hóa. Việc phát triển hệ thống giao thông công cộng không chỉ giúp giảm thiểu ùn tắc giao thông mà còn góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Tuyến metro số 2A Cát Linh – Hà Đông đã phục vụ hơn 15 triệu lượt khách trong 2 năm qua và đang là một biểu tượng cho sự phát triển của giao thông công cộng tại Hà Nội. Dự kiến tuyến Nhổn – ga Hà Nội sẽ hoàn thành vào năm 2026, hứa hẹn sẽ mang lại nhiều tiện ích cho người dân.

Việc chuyển đổi sang một mô hình đô thị xanh và bền vững không chỉ là một lựa chọn mà còn là một yêu cầu cấp thiết. Nếu tổ chức thực hiện tốt, Hà Nội không chỉ trở thành hình mẫu về đô thị xanh trong nước mà còn đóng góp thiết thực vào cam kết khí hậu toàn cầu của Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần phải thảo luận và cân nhắc kỹ lưỡng trong quá trình thực hiện. Sự thay đổi này chắc chắn sẽ gặp nhiều khó khăn nhưng cũng đầy hy vọng.

Trước những thách thức và cơ hội này, người dân Hà Nội và các bên liên quan cần có sự chung tay và hỗ trợ. Sự đồng thuận và tham gia tích cực của cộng đồng sẽ là chìa khóa để thành công. Không thay đổi, cái giá phải trả sẽ lớn hơn nhiều. Vì vậy, việc thực hiện Chỉ thị 20 một cách quyết liệt và hiệu quả là điều cần thiết để Hà Nội có thể bước vào một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của sự phát triển bền vững và môi trường trong lành.

Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ký chỉ thị số 20/CT-TTg về một số nhiệm vụ cấp bách nhằm ngăn chặn và giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường. Trong đó, lãnh đạo Chính phủ giao thành phố Hà Nội thực hiện các giải pháp và biện pháp để các tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện, lộ trình đến ngày 1/7/2026 không có xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1; từ ngày 1/1/2028 không có xe mô tô, xe gắn máy, hạn chế xe ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong đường Vành đai 1, Vành đai 2; từ năm 2030 tiếp tục mở rộng thực hiện trong đường Vành đai 3.

Hà Nội hiện có hơn 6,9 triệu xe máy, phần lớn chạy xăng, góp phần đáng kể vào ô nhiễm không khí trên địa bàn. Chỉ thị 20, với lộ trình như nêu trên là nỗ lực đưa Hà Nội bắt kịp xu thế đô thị bền vững. Tuy nhiên, kế hoạch này không mới. Từ năm 2017, Hà Nội đã thông qua Đề án hạn chế xe máy đến năm 2030, thế nhưng tiến độ ì ạch: giao thông công cộng chỉ đáp ứng 20% nhu cầu, trạm sạc xe điện còn lác đác (khoảng 200 điểm), và kiểm soát khí thải xe máy gần như chưa làm.

Người dân rất quan tâm đến lộ trình này là điều dễ hiểu. Xe buýt điện hay tàu điện Cát Linh – Hà Đông chưa đủ sức thay thế xe máy – “người bạn” len lỏi mọi ngõ ngách, hợp với lối sống Hà Nội. Xe điện thì đắt, 30-50 triệu đồng/chiếc, trong khi trạm sạc còn hiếm. Chính sách ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường là cần thiết, nhưng nhiều bài toán cần lời giải cụ thể để tạo sự đồng thuận.

Nhìn ra thế giới, nhiều nơi đã biến chính sách xanh thành câu chuyện của dân chúng. London (Vương quốc Anh) áp dụng “khu vực phát thải thấp” (ULEZ) từ năm 2019, thu phí xe xăng, trợ giá xe điện, và mở rộng xe buýt điện, giúp giảm 20% khí thải giao thông sau ba năm. Hà Nội cần tham khảo kinh nghiệm, nhưng phải sáng tạo để chính sách thành câu chuyện của người dân.

Trước hết, phải “chạy nước rút” xây hạ tầng: tăng xe buýt điện, hoàn thiện tàu điện Nhổn – Ga Hà Nội, mở rộng trạm sạc lên 1.000 điểm trước 2026. Thứ hai, chính quyền nên tính toán có hỗ trợ tài chính thiết thực, ví dụ trợ giá 30-50% xe điện, trả góp 0% lãi suất, thu mua xe máy cũ để giảm gánh nặng.

Nhưng mấu chốt là truyền thông phải khiến người dân thấy mình là nhân vật chính. Thành phố có thể tổ chức “Ngày xe điện Hà Nội”, cho dân thử xe miễn phí, cá nhân hóa xe bằng sticker (nhãn dán), màu sắc để thu hút giới trẻ. Tuyển “đại sứ xanh” từ shipper, sinh viên, tiểu thương, để họ chia sẻ trải nghiệm trên các phương tiện truyền thông và mạng xã hội.

Chuyển đổi xanh không chỉ là thay xe, mà là thay đổi tư duy. Hà Nội có tiềm năng lớn, với ngân sách mạnh và sự ủng hộ từ trung ương. Nhưng cần đưa chỉ thị 20 trở thành câu chuyện của mỗi người dân.

Chính quyền thành phố Hà Nội đang lên kế hoạch cấm xe máy chạy bằng xăng trong vành đai 1 từ tháng 7/2026. Đây là một trong những biện pháp quyết liệt nhằm ngăn chặn tình trạng ô nhiễm môi trường đang ngày càng trở nên nghiêm trọng tại thủ đô.

Theo Chỉ thị 20/CT-TTg ban hành năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ, Hà Nội sẽ triển khai các giải pháp để giúp các tổ chức và cá nhân chuyển đổi phương tiện, với mục tiêu đến ngày 1/7/2026, không còn xe môtô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong vành đai 1. Từ ngày 1/1/2028, ngoài việc cấm xe môtô, xe gắn máy chạy xăng dầu, ôtô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch cũng sẽ bị hạn chế trong vành đai 1 và 2.

Đến năm 2030, Hà Nội sẽ áp dụng chính sách hạn chế phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi vành đai 3. Đây là một phần trong nỗ lực của chính quyền thành phố nhằm cải thiện chất lượng môi trường và giảm thiểu ô nhiễm không khí.

Quyết định này của Hà Nội không phải là một mình mà nhiều thủ đô trên thế giới cũng đã thực hiện các biện pháp hạn chế tương tự. Thủ đô Mexico đã triển khai chương trình ‘Hoy no Circula’ (Ngày Không Lái Xe) từ năm 1989, yêu cầu các phương tiện lưu thông phải kiểm tra khí thải và dán nhãn tương ứng với các mức phát thải.

Thủ đô Paris, Pháp đã ban hành lệnh cấm xe máy sản xuất trước năm 2000 và ô tô sản xuất trước 1997 lưu thông trên đường phố. Mục đích của biện pháp này là giảm thiểu mức độ ô nhiễm không khí và khuyến khích người dân sử dụng phương tiện giao thông công cộng hoặc phương tiện thân thiện với môi trường.

Thủ đô Delhi, Ấn Độ đã ban hành lệnh cấm bán nhiên liệu cho các xe chạy xăng đã sử dụng 15 năm trở lên và các xe dầu sử dụng được 10 năm trở lên. Biện pháp này nhằm mục đích giảm thiểu số lượng phương tiện cũ, ô nhiễm và chuyển đổi sang các phương tiện hiện đại, thân thiện với môi trường.

Thủ đô Luân Đôn, Anh đã áp dụng thu phí cao tại khu vực ULEZ (Khu vực phát thải thấp cực thấp) đối với phương tiện không đạt chuẩn khí thải. Biện pháp này nhằm khuyến khích người dân sử dụng phương tiện giao thông công cộng hoặc phương tiện thân thiện với môi trường, giảm thiểu ô nhiễm không khí trong thành phố.