Thủ đô Hà Nội đang tích cực triển khai nhiều giải pháp để cải thiện môi trường sông Tô Lịch, trong đó tập trung vào việc xây dựng hệ thống đập dâng nhằm giữ nước và điều tiết dòng chảy. Mới đây, vào tháng 2/2025, đập dâng đầu tiên trên sông Tô Lịch đã được khởi công tại khu vực hạ lưu sông, thuộc phường Thanh Liệt, Hà Nội. Công trình này đặt tại khu vực cầu Quang với mục tiêu chính là hồi sinh con sông huyết mạch của Thủ đô.
Đập dâng đầu tiên hiện đang được hoàn thiện với kết cấu bê tông ở phần lòng đập và xung quanh. Để thi công, đơn vị xây lắp đã dựng tường thép bao quanh khu vực đập nhằm ngăn nước tràn vào công trường và dành khoảng 8m lòng sông cho nước lưu thoát. Công trình do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng Công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp Thành phố Hà Nội làm chủ đầu tư, và Công ty CP Xây dựng, dịch vụ và thương mại 68 là nhà thầu thi công. Đập dâng có chức năng giữ mực nước ổn định cho sông Tô Lịch quanh năm và điều tiết dòng chảy để cải thiện chất lượng nước thông qua dẫn bổ cập từ sông Hồng.
Đập dâng cao su được thiết kế với nhiều ưu điểm so với đập truyền thống như chi phí thấp, thi công nhanh, chịu được lún không đều và có thể xả lũ tốt. Công trình có chức năng tương tự đập tràn hay cống có cửa van, kết cấu ngăn nước của đập bằng túi cao su liên kết với móng đập, có thể điều chỉnh mực nước bằng cách bơm hoặc xả khí/nước vào túi. Sông Tô Lịch có độ dốc không đáng kể, chênh lệch cao độ đáy sông tại điểm đầu đường Hoàng Quốc Việt và điểm cuối Thanh Liệt khoảng 2m, nên lượng nước bổ cập vào sông với lưu lượng thấp không đủ tạo dòng chảy và dâng nước trên toàn bộ chiều dài sông.
Theo kế hoạch, sông Tô Lịch sẽ có tổng cộng 3 đập dâng được xây dựng tại các vị trí: Cầu Quang (huyện Thanh Trì), cầu Cót (quận Cầu Giấy) và cầu Dậu (quận Hoàng Mai). Ba điểm này sẽ chia tuyến sông dài hơn 14km thành các đoạn ngắn, giúp kiểm soát nguồn nước và giảm tải ô nhiễm. Đập dâng ở Thanh Liệt gồm hai lớp chắn nước và một đài quan sát trên cao. Phần nổi của đập được thiết kế mang đậm yếu tố truyền thống, với mái hình nón, hoa văn cổ điển và màu sắc trang nhã. Đài quan sát bát giác có cột bê tông, mái tôn giả ngói, phần hoa văn sơn vàng, tạo cho công trình vừa có nét cổ kính, vừa hiện đại.
Sông Tô Lịch dài 13,4km, điểm đầu là mương Nghĩa Đô đường Hoàng Quốc Việt, điểm cuối thoát ra sông Nhuệ qua cửa điều tiết đập Thanh Liệt và thoát ra sông Hồng qua tuyến hạ lưu sông Kim Ngưu về trạm bơm Yên Sở. Do Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá thu gom, xử lý hầu hết nước thải đổ vào sông Tô Lịch và không bổ cập trở lại nên sông đối diện nguy cơ cạn kiệt vào mùa đông xuân. Để bổ sung nước cho sông, Hà Nội đã tính nhiều giải pháp, trong đó có làm cống dẫn nước từ sông Hồng vào, tạm thời lấy nước đã xử lý của Hồ Tây bổ sung, xây đập dâng giữ nước. Ngoài xây dựng đập dâng, hiện công tác nạo vét, thanh thải lòng sông, chống sạt lở hai bên bờ đang được thực hiện.
Dự kiến, công trình đập tràn sẽ hoàn thành vào tháng 8/2025, và việc lấy nước vào sông Tô Lịch sẽ được thực hiện từ tháng 9/2025. Khi hoàn thành, hệ thống đập dâng trên sông Tô Lịch sẽ giúp cải thiện đáng kể môi trường nước của con sông, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững khu vực.
