Từ tháng 7-2025, công an cấp xã sẽ có thẩm quyền thực hiện kiểm tra cư trú định kỳ hoặc đột xuất đối với người dân trên địa bàn. Quy định mới này được Bộ Công an đưa ra trong thông tư 53 sửa đổi thông tư 55 hướng dẫn Luật Cư trú 2020 và thông tư 56 quy định về biểu mẫu trong đăng ký, quản lý cư trú. Thông tư này sẽ có hiệu lực từ ngày 1-7-2025.
Công an cấp xã sẽ có trách nhiệm định kỳ hoặc đột xuất thực hiện kiểm tra cư trú, bên cạnh việc thu thập, cập nhật, chỉnh sửa thông tin về công dân vào Cơ sở dữ liệu về cư trú, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư theo thẩm quyền. Họ cũng sẽ phối hợp với các cơ quan, tổ chức, cá nhân quản lý phương tiện đường bộ, đường sắt, đường thủy nội địa để rà soát, thống kê tình trạng cư trú của người điều khiển và nhân viên trên các phương tiện này nhằm phục vụ công tác quản lý cư trú và phòng ngừa tội phạm.
Công an cấp xã còn có nhiệm vụ khai thác thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, dữ liệu căn cước, chuẩn hóa, số hóa thông tin trong các cơ sở dữ liệu này, cũng như quản lý căn cước, giấy chứng nhận căn cước. Hình thức kiểm tra cư trú có thể được tiến hành định kỳ, đột xuất hoặc do yêu cầu phòng, chống tội phạm, bảo đảm an ninh, trật tự.
Đối tượng và địa bàn kiểm tra cư trú bao gồm công dân, hộ gia đình, các cơ sở lưu trú như ký túc xá, khu nhà ở của học sinh, sinh viên, học viên, khu nhà ở của người lao động, nhà cho thuê, nhà cho mượn, cho ở nhờ của tổ chức, cá nhân, cơ sở tín ngưỡng, cơ sở tôn giáo, cơ sở trợ giúp xã hội, cơ sở chữa bệnh, cơ sở lưu trú du lịch và các cơ sở khác có chức năng lưu trú.
Nội dung kiểm tra cư trú bao gồm việc triển khai và tổ chức thực hiện các nội dung đăng ký, quản lý cư trú, thu thập, cập nhật, khai thác thông tin cư trú trong Cơ sở dữ liệu về cư trú; quyền và trách nhiệm của công dân, hộ gia đình, cơ quan, tổ chức; và các nội dung khác theo pháp luật cư trú.
Việc kiểm tra cư trú sẽ giúp cơ quan chức năng nắm bắt tình hình cư trú của người dân, phát hiện và ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật về cư trú, đồng thời cung cấp thông tin phục vụ công tác quản lý cư trú và phòng ngừa tội phạm. Thông tư 53 cũng hướng đến việc tạo sự thuận lợi cho người dân trong việc đăng ký, quản lý cư trú và bảo đảm quyền lợi của họ.
Trước đó, Luật Cư trú 2020 đã quy định về nguyên tắc, quyền và nghĩa vụ của công dân, cũng như trách nhiệm của cơ quan, tổ chức trong việc đăng ký, quản lý cư trú. Việc ban hành thông tư 53 nhằm cụ thể hóa các quy định của luật và tạo sự thống nhất trong việc thực hiện trên toàn quốc.
