Thiên tai và các tai nạn giao thông, cháy nổ bất ngờ đã để lại những hậu quả nghiêm trọng không chỉ về vật chất mà còn về tinh thần cho những người sống sót. Sự kiện đau thương gần đây như vụ lật tàu ở Hạ Long và vụ sạt lở làng Nủ đã cho thấy rõ nhu cầu cấp thiết về hỗ trợ không chỉ về mặt vật chất mà còn về tinh thần cho những nạn nhân. Họ không chỉ cần sự giúp đỡ khẩn cấp mà còn cần một ‘hệ thống chữa lành’ về tinh thần để vượt qua những sang chấn tâm lý âm ỉ kéo dài.
Theo các chuyên gia tâm lý, khi con người trải qua biến cố lớn, có hai kiểu phản ứng rõ rệt: sự sụp đổ tinh thần ngay tức thì hoặc sự đóng băng cảm xúc kéo dài. Những biến cố bất ngờ như thiên tai hay tai nạn giao thông thường đến bất ngờ, gây ra cú sốc tinh thần cực kỳ lớn và tạo tiền đề cho những sang chấn tâm lý kéo dài như rối loạn cảm xúc, trầm cảm, mất kiểm soát. Thạc sĩ, chuyên gia tâm lý Nguyễn Hồng Bách – Giám đốc Trung tâm tâm lý lâm sàng Dr.MP, cho rằng sau biến cố lớn, người dân thường trải qua ba giai đoạn: tiếp nhận sự kiện chấn thương, xử lý nhận thức, ứng phó và tăng trưởng sau sang chấn.
Tuy nhiên, nếu không có kỹ năng ứng phó hoặc nhận được sự hỗ trợ tâm lý kịp thời, tổn thương sẽ tiếp tục đào xoáy trong tâm thức. Bên cạnh đó, vấn đề nghiêm trọng hơn ở trẻ nhỏ là tổn thương ở tuổi thơ có thể âm thầm tạo ra nền tảng tinh thần rạn vỡ. Những đứa trẻ ấy lớn lên với mặc cảm mất mát, ký ức chấn động khó xóa mờ và câu hỏi không lời đáp. Ngoài ra, sang chấn tâm lý không nhất thiết chính thuộc về bản thân người trải nghiệm sự kiện đó mà còn có thể xảy ra với phóng viên, nhân viên cứu hộ, bác sĩ, tình nguyện viên hoặc người dùng mạng xã hội – những người tiếp nhận cảm xúc dữ dội từ thảm họa thông qua hình ảnh, âm thanh, lời kể.
Chuyên gia tâm lý Nguyễn Viết Hiền lưu ý rằng, mô hình can thiệp tâm lý sau thảm họa cần được thiết lập để giúp nạn nhân vượt qua sang chấn. Điều này bao gồm trị liệu nhóm và cá nhân, kết hợp online – offline để tiếp cận nạn nhân đa dạng. PGS.TS Phạm Hương Trà cũng cảnh báo về việc truyền thông và mạng xã hội cần phải có điểm dừng khi khai thác thông tin để tránh kích hoạt sang chấn.
Hiện tại, các chuyên gia tâm lý đang kêu gọi sự quan tâm và hỗ trợ đối với nạn nhân sau vụ lật tàu ở Hạ Long. Đồng thời, cũng nhấn mạnh rằng việc hỗ trợ tâm lý cần diễn ra sau 10-15 ngày so với sự kiện mới đạt hiệu quả cao. Đây là khoảng thời gian cần thiết để các nạn nhân có thể xử lý và vượt qua những sang chấn tâm lý, bắt đầu quá trình hồi phục và xây dựng lại cuộc sống mới.
Để hỗ trợ hiệu quả, các chuyên gia tâm lý khuyến cáo rằng cộng đồng cần tích cực tham gia vào quá trình hỗ trợ tâm lý cho những người trải qua biến cố. Sự quan tâm, sẻ chia và hỗ trợ kịp thời không chỉ giúp nạn nhân vượt qua khó khăn mà còn xây dựng lại niềm tin và hy vọng vào cuộc sống. Thông qua việc cung cấp các dịch vụ hỗ trợ tâm lý, chúng ta có thể giúp những người sống sót tìm lại sự cân bằng và ổn định về tinh thần, từ đó góp phần xây dựng một cộng đồng vững mạnh và hỗ trợ lẫn nhau.
